Publicaties
|
|
De Spaanse kolonel Francisco Verdugo was de laatste gouverneur van koning Filips II voor de Noordoostelijke Nederlanden. Hij kwam in 1581 naar het Noorden om het koningsgezinde Groningen bij te staan en de rebellen te verjagen die onder leiding stonden van Willem van Oranje. Verdugo kreeg van zijn superieuren niet de steun die hij nodig had om deze opdracht uit te voeren. In 1594 slaagde het Staatse leger erin Groningen, de hoofdstad van Verdugo’s gouvernement, te veroveren. Aan het einde van zijn carrière besloot de kolonel zijn herinneringen op papier te zetten. Hij deed dit om zich te verweren tegen beschuldigingen, als zou hij persoonlijk verantwoordelijk zijn voor het verlies van de noordelijke provincies.
Voor God en mijn koning bevat naast een vertaling van Verdugo’s herinneringen ook een uitgebreide inleiding en toelichting op de tekst. Verdugo's memoires zijn in 1899 door de Belgische archivaris Henri Lonchay uitgegeven onder de titel Commentario del coronel Francisco Verdugo de la guerra de Frisa en XIIII años que fue governador y capitan general de aquel estado y exercito por el Rey D. Phelippe II. nuestro señor.
Het boek van Verdugo opent een ongebruikelijk perspectief op een voor Noord-Nederland beslissende episode van de Tachtigjarige Oorlog en vertelt over gebeurtenissen in streken die in andere beschrijvingen van onze nationale geschiedenis meestal buiten beeld blijven.
De inleiding bevat hoofdstukken over Verdugo’s levensloop, de achtergrond en uitgaven van het verslag dat hij over zijn belevenissen in de jaren 1581-1595 schreef, het karakter en de inhoud van dit geschrift en de betrouwbaarheid ervan. Daarna volgen nog enkele hoofdstukken over de persoon van Verdugo, zijn taal en stijl en de vertaling van Verdugo’s verslag.
Het verslag zelf omvat, behalve een proloog en besluit, 12 ‘boeken’. Een korte schets van de inhoud van elk boek maakt de reikwijdte ervan duidelijk.
Boek I 1579-1581: Nadat enkele katholieke gewesten zich met de koning hebben verzoend, kiest ook de stad Groningen de kant van Filips II. Verdugo wordt naar het noorden gestuurd om de rebellen te verjagen en verslaat hen bij Noordhorn.
Boek II 1581-1582: Verdugo slaagt er niet in de rebellen uit de schans te Niezijl te verjagen. Hij weet wel enkele sterkten in Gelderland in te nemen en belegert het door Staatse troepen bezette Lochem.
Boek III 1582-1583: Het strategisch belangrijke Lochem geeft zich niet gewonnen en het koninklijke leger moet zich terugtrekken. Verdugo’s troepen weten zich meester te maken van Steenwijk en Zutphen.
Boek IV 1583-1584: De Staatsen vestigen een bruggehoofd te Oterdum en houden daar stand, wat Verdugo ook onderneemt om hen daar weg te krijgen. Het Staatse leger slaagt er niet in Zutphen te heroveren.
Boek V 1585-1586: De strijd om Zutphen wordt voortgezet. Verdugo wil via Arnhem naar Holland oprukken, maar Parma concentreert zich op het gebied tussen Venlo en Grave. Nijmegen gaat over naar de zijde van de koning.
Boek VI 1586-1588: Zutphen blijft hevig omstreden. Verdugo wordt belast met het commando over Zutphen en Deventer en krijgt de opdracht zich naar de Nederrijn te begeven. De koninklijken heroveren Bonn.
Boek VII 1589-1591: Graaf Willem Lodewijk van Nassau verovert steunpunten aan de Dollard en de Eems. Verdugo verdenkt het stadsbestuur van Groningen van verraad en een storm verjaagt een Spaans hulpleger uit Groningerland. Verdugo vraagt in Brussel tevergeefs om hulp. Zutphen en Deventer worden veroverd door het Staatse leger.
Boek VIII 1591-1592: De Staatsen slaan het beleg voor Groningen, maar breken dat al snel weer op. Ze veroveren Delfzijl. Ook Nijmegen gaat voor de koning verloren. Verdugo wordt belast met de verantwoordelijkheid voor Gelderland en de stad Maastricht. Hij vraagt te Brussel opnieuw vergeefs om hulp.
Boek IX 1592: Verdugo keert terug naar zijn gouvernement, maar kan niet verhinderen dat de Staatsen de stad Steenwijk veroveren. Hij krijgt versterkingen, maar deze zijn te zwak. Als er later voldoende hulptroepen komen is het voor Coevorden te laat en hebben de Staatsen zich al van dit fort meester gemaakt.
Boek X 1592-1593: Verdugo kampt met onwillige troepen en hoort dat de Groningers met de vijand onderhandelen. Willem Lodewijk vestigt een bruggehoofd aan de zuidzijde van de Dollard en sluit de pas over Bourtange af. De koninklijke regering stuurt een groot hulpleger dat in Twente en Groningerland enige steunpunten weet te heroveren.
Boek XI 1593-1594: Verdugo probeert de Staatsen vergeefs tot een veldslag te verlokken. Hij bouwt een route door de moerassen bij Schoonebeek en wil Coevorden uithongeren. Ziekte, sterfte en verloop teisteren de koninklijke troepen; Verdugo moet een deel van zijn soldaten naar Brabant laten terugkeren. De vijand trekt met grote macht en voorraden naar Coevorden. De koninklijken zijn veel zwakker en ontwijken een confrontatie.
Boek XII 1594: Het Staatse leger slaat het beleg voor Groningen. Onder de koninklijke troepen in Twente heerst wanorde. In Groningen krijgen de verraders de overhand en de stad geeft zich over. Verdugo krijgt in Lingen bezoek van een commissaris die onderzoek moet doen naar de misstanden die daar zouden heersen.
Omvang van het PDF-bestand: 7 MB