Zwerven door Fivelgo (en Hunsingo)
|
|
Ook voor dit stuk waren twee oude teksten het vertrekpunt: een akte uit 1303, waarin de Omteda Tja wordt genoemd en de organisatie van het dijkwezen in Noordoost-Fivelgo wordt geregeld, en een passage uit de kloosterkroniek van Bloemhof (de ‘Kroniek van Wittewierum’), waarin verslag wordt gedaan van de Marcellusvloed van 1219 en de gevolgen daarvan.
Combinatie van elementen uit deze teksten heeft mij tot een zienswijze gebracht die enigszins afwijkt van die van Edze de Boer, die in 2009 een artikel over de organisatie van het dijkwezen in dit gebied publiceerde. Ook kom ik tot een andere verdeling van de Eemsdijk dan die welke in 1974 door B.W. Siemens op een van zijn kaarten is ingetekend.
Niet de oude samenhang van de ‘oerparochie’ Holwierde is de reden geweest waarom ook Oosterwijtwerd delen van de Eemsdijk tussen Hoogwatum en Delfzijl moest onderhouden. De Oosterwijtwerders moesten daartoe worden gedwongen, nadat een commissie een na de Marcellusvloed van 1219 gerezen conflict had beslecht.
De kadastrale minuut van 1832, de moderne hoogtekaart en schriftelijke bronnen leveren gegevens die het mogelijk maken wat naders te zeggen over de ontwikkeling van het landschap van Noordoost-Fivelgo. Het meest opmerkelijk daarin zijn de sporen van een vroege afdamming van de Grote Heekt tussen de Nes en Uiteinde en die van de latere afdamming van de oude monding van deze rivier tussen Hoogwatum en Watum.
Het stuk eindigt met een paragraaf over Hathebrand, het klooster te Feldwerd en de betekenis die Laskwerd voor dit klooster kan hebben gehad.
Bij dit deel horen twee bijlagen:
1 De aan de Marcellusvloed van 1219 en zijn nasleep gewijde passages uit de kroniek van Emo, met vertaling en commentaar.
2 De Latijnse tekst van een akte van 19 juni 1303 over de organisatie van het dijkwezen in Noordoost-Fivelgo, met Nederlandse vertaling en commentaar.
Inhoud
1 Een akte uit 1303
Kader: Watum
2 De Marcellusvloed van 1219 en zijn nasleep
3 De zeedijk tussen Watum en Delfzijl
4 In het kort
5 De monding bij Watum, de afsluiting ervan en ‘het zijlgat’
6 Een hoogtesprong
7 Hathebrand
8 Voorwerken, afsluitdijken en het zijlgat bij Watum
Kader: Feldwerd en Laskwerd
Bijlage 1: De Marcellusvloed van 1219 volgens Emo
Bijlage 2: Akte van 19 juni 130
Omvang: 59 pagina's
Omvang van het PDF-bestand: 4 MB