Zwerven door Fivelgo (en Hunsingo)
|
|
Het uitgangspunt voor ‘Omteda Tjada’ bestaat niet is de akte van 25 mei 1444 waarbij een deel van het kerspel ’t Zandt wordt ‘ingelaten’ in het Dorpsterzijlvest. In deze tekst komt het begrip Omteda Tjada voor, dat doet denken aan de naam van een natuurlijke waterloop die Omteda Tja heet en geïdentificeerd kan worden als de Kleine Tjariet. Het lijkt er echter op dat Omteda Tjada toch wat anders is dan de Omteda Tja.
Aangezien we de akte van 1444 alleen kennen doordat de tekst ervan is overgeleverd in de vorm van afschriften, is het denkbaar dat het onbekende woord tjada het gevolg is van een vergissing van de maker van het afschrift waarop alle overgeleverde varianten van de tekst teruggaan. Het is voorstelbaar dat in de originele akte niet tiada heeft gestaan, maar tiuch. Dit Oudfriese woord betekent ‘samenwerkingsverband’ en komen we ook tegen in een akte uit 1317. De Omteda Tjuch zou dan een van de ‘compagnieën’ van samenwerkende landeigenaren zijn geweest die de landerijen onder ’t Zandt hebben ingepolderd.
Onderdeel van de regeling waarbij de Zandtsters werden toegelaten tot het Dorpsterzijlvest was de bepaling dat ze moesten zorgen voor de bouw van twee bruggen en het graven van het Kattendiep (‘de Heekt’) te Appingedam. Deze passage geeft aanleiding tot het opstellen van een nieuwe theorie over de oude topografie van die plaats.
Hierbij gaan twee bijlagen:
1 De Latijnse tekst van een akte van 25 juli 1317 met vertaling en commentaar. In dit stuk, dat betrekking heeft op de bedijking van een deel van de Fivelboezem, worden enkele Zandtster tjuches genoemd.
2 Een transcriptie van de akte van 25 mei 1444, waarbij een deel van ’t Zandt wordt ingelaten in het Dorpsterzijlvest.
Inhoud
1 Om te beginnen
Kader: Akte van 24 mei 1444
2 Omteda Tja(da)
2.1 Tja
2.2 Omteda Tjada, Tjade, Tjadda
Kader: Van *deuk en *rei naar Tjariet
3 Tjuche
3.1 Tjuchem bij Usquert
3.2 Tjughem bij Loppersum
3.3 Tjuchem ten zuiden Appingedam
3.4 Een tjuche bij Onnen?
3.5 De Zandtster tjuches
3.6 Is de Omteda Tjada ook een tjuche?
4 ’t Zandt en Appingedam
4.1 Het Zandtster hamrik
4.2 Twee bruggen en een gracht in Appingedam
Kader: *h2ekweh2-
Kader: Onderdendam en Appingedam
Bijlage 1: akte van 25 juli 1317
Bijlage 2: akte van 25 mei 1444
Omvang: 52 pagina's
Omvang van het PDF-bestand: 5 MB