Jan van den Broek
  • Home
  • Groningen en het Drentse Water
    • Inleiding
    • Aduard tegen Drenterwolde
    • Nieuwe Gat
    • Schilligeham Redwolde Paddepoel
    • Aduard-Drentse A
    • Arbere en Aduarderdiep
    • Hunze omgeleid
    • Alle kanten op
    • Kleisloot Selwerderdiep Boterdiep
    • Aduard-Grijpskerk 1
    • Aduard-Grijpskerk 2
  • Landschap lezen
    • Middeleeuwse ontginningen
    • Het Centrale Woldland I
    • Het Centrale Woldland II
    • Delf en Damsterdiep
    • Hinkemahorn en Stadsweg
    • Drenterwolde
    • Zuidlaardermeer
  • Zwerven door Fivelgo
    • Ten geleide, inhoudsoverzicht en literatuurlijst
    • 'Omteda Tjada' bestaat niet
    • Eemsdijk en Marcellusvloed
    • Hoogtesprongen
    • Maarvliet
    • De inpoldering van de Fivelboezem
    • Het einde van het Oosterniezijlvest
  • Mengelwerk
    • Waar lag de echte Kempkensberg?
    • Tweestromenland
    • Een nieuwe oude plattegrond
    • Langs de Drentsche Aa
    • Aantekeningen Onderdendam
    • Van Hunze tot Reitdiep
    • Rietema's zorg
    • Hoezo opstand?
    • Veertienjarige Oorlog
    • Meten en rekenen
    • Een rondje Zuidlaardermeer
    • Veen Fivel Stadsweg
    • Emder voorbijvaart
    • Aduard water landschap
    • Woldland Winsum
    • Delf en Damsterdiep
    • Beijum
    • Groningerland Monumentenland
    • Aduarderdiep
    • Hinkemahorn
    • Apoort
    • Stadskist
    • Sicke Benninge
    • Aduard en de andere kloosters
    • Groningen in stukken
    • Duizend jaar Groningen
    • Egbert Haubois
  • Publicaties
    • 'Oersloten' in Ubbega
    • Een pikante vergissing
    • Abt Menko over de Fivel en de kerk te Wittewierum
    • Meten en rekenen. De Semslinie van 1615
    • De Marcellusvloed en de Eemsdijk
    • Het Boterdiep en de Chinese baby's
    • Lageweg en Boterdiep te Bedum
    • Twee foto's van Farmsum
    • Groningen tegen de bisschop?
    • Oosterhoogebrug
    • Drie vergeten toponiemen
    • Wacht nog even!
    • Vriendschap en eendracht
    • Graven bij Stootshorn
    • Een inspirerende vergissing
    • Vrij ende freesch
    • Reductie
    • Een bewogen ambtenaar
    • Duivenpost
    • Johan Julsings geheime dagboek
    • Groningen een stad apart
    • Voor God en mijn koning
    • Een kronkelend verhaal
  • Podium
    • De wallen van Johan van Metelen
    • Buiten het Papenpoortje
    • Rondom de Sledemennerstraat
  • Home
  • Groningen en het Drentse Water
    • Inleiding
    • Aduard tegen Drenterwolde
    • Nieuwe Gat
    • Schilligeham Redwolde Paddepoel
    • Aduard-Drentse A
    • Arbere en Aduarderdiep
    • Hunze omgeleid
    • Alle kanten op
    • Kleisloot Selwerderdiep Boterdiep
    • Aduard-Grijpskerk 1
    • Aduard-Grijpskerk 2
  • Landschap lezen
    • Middeleeuwse ontginningen
    • Het Centrale Woldland I
    • Het Centrale Woldland II
    • Delf en Damsterdiep
    • Hinkemahorn en Stadsweg
    • Drenterwolde
    • Zuidlaardermeer
  • Zwerven door Fivelgo
    • Ten geleide, inhoudsoverzicht en literatuurlijst
    • 'Omteda Tjada' bestaat niet
    • Eemsdijk en Marcellusvloed
    • Hoogtesprongen
    • Maarvliet
    • De inpoldering van de Fivelboezem
    • Het einde van het Oosterniezijlvest
  • Mengelwerk
    • Waar lag de echte Kempkensberg?
    • Tweestromenland
    • Een nieuwe oude plattegrond
    • Langs de Drentsche Aa
    • Aantekeningen Onderdendam
    • Van Hunze tot Reitdiep
    • Rietema's zorg
    • Hoezo opstand?
    • Veertienjarige Oorlog
    • Meten en rekenen
    • Een rondje Zuidlaardermeer
    • Veen Fivel Stadsweg
    • Emder voorbijvaart
    • Aduard water landschap
    • Woldland Winsum
    • Delf en Damsterdiep
    • Beijum
    • Groningerland Monumentenland
    • Aduarderdiep
    • Hinkemahorn
    • Apoort
    • Stadskist
    • Sicke Benninge
    • Aduard en de andere kloosters
    • Groningen in stukken
    • Duizend jaar Groningen
    • Egbert Haubois
  • Publicaties
    • 'Oersloten' in Ubbega
    • Een pikante vergissing
    • Abt Menko over de Fivel en de kerk te Wittewierum
    • Meten en rekenen. De Semslinie van 1615
    • De Marcellusvloed en de Eemsdijk
    • Het Boterdiep en de Chinese baby's
    • Lageweg en Boterdiep te Bedum
    • Twee foto's van Farmsum
    • Groningen tegen de bisschop?
    • Oosterhoogebrug
    • Drie vergeten toponiemen
    • Wacht nog even!
    • Vriendschap en eendracht
    • Graven bij Stootshorn
    • Een inspirerende vergissing
    • Vrij ende freesch
    • Reductie
    • Een bewogen ambtenaar
    • Duivenpost
    • Johan Julsings geheime dagboek
    • Groningen een stad apart
    • Voor God en mijn koning
    • Een kronkelend verhaal
  • Podium
    • De wallen van Johan van Metelen
    • Buiten het Papenpoortje
    • Rondom de Sledemennerstraat

Landschap lezen
De ontwikkeling van landschap en infrastructuur van Centraal-Groningen tot c. 1600

4
Delf en Damsterdiep
Van tochtsloot tot levensader

Kort overzicht van de inhoud

Foto
Foto
Foto

4.1      Fivel
4.2     Delf

4.3     De Acht Zijlvesten
4.4     Damstervaart, Damsterdiep, Damsterwal
4.5     Onderhoud van het Damsterdiep
4.6     Levensader



4.1      Fivel

Tussen Ten Post en Westeremden zien we op de kaart en ook in het veld nog de lussen die de kronkelende Fivel hier heeft achtergelaten. Verder naar het zuiden, in Duurswold, vormden de Scharmer Ae en Slochter Ae de bovenloop van de Fivel. Ook die riviertjes hebben herkenbare sporen achtergelaten in de vorm van inversieruggen en kleitongen in de moerige grond. Een complete reconstructie van de tracé’s is echter moeilijk te maken.

 
4.2      Delf

Ook ten oosten van de Fivel zien we sporen van ‘oersloten’: sloten die ten tijde van de ontginning van het veen vanuit de zuidelijke kwelderwal langs de Fivelboezem zuidwaarts zijn gegraven.
Ook hier hoopte het water zich op tussen het wierdenland en het veen en moest een ontwateringskanaal worden gegraven: de Delf. Waarschijnlijk is deze watergang in verschillende gedeelten en fasen aangelegd. In de loop van dit kanaal zijn op zijn minst twee, maar waarschijnlijk zelfs meer afzonderlijke delen te onderscheiden. Het lijkt erop dat de Delf eerst in tweede instantie is gaan dienen ter vervanging van de natuurlijke monding van de Fivel en dat dit eerst gebeurd nadat er een verbinding tot stand gekomen was tussen het westelijke en het oostelijke deel van de Delf.

 
4.3      De Acht Zijlvesten

Door de bodemdaling in de veengebieden en de opslibbing aan de zeekant veranderde de natuurlijke loop van de watergangen. De bewoners van de laaggelegen gebieden hadden uiteraard het meeste hinder van zowel binnen- als buitenwater. Zij zullen als eersten de noodzaak hebben gevoeld om hun land met dijken te beschermen en zijlen te bouwen.
Maar de hoge en lage landen moesten wel van dezelfde boezems gebruik maken. De concurrentie die de lagelandsters ondervonden van de hoge landen maakte hen tot lotgenoten en dwong hen tot verdere samenwerking. Ze sloten zich aaneen, ongeacht het feit dat ze tot verschillende landschappen (Hunsingo en Fivelgo) behoorden. De ‘Acht Zijlvesten’ is de naam van het inter-regionaal samenwerkingsverband van laag-gelegen gebieden die samen probeerden hun gemeenschappelijke problemen op te lossen.

 
4.4      Damstervaart, Damsterdiep, Damsterwal

In 1370 kregen de Gorechter dorpen Middelbert en Engelbert toestemming om hun water te lozen op de Eems. Hun water liep via de Borgsloot naar een watergang die Damstermaar of Damstervaart heette en bij Oosterdijkshorn uitkwam in het kanaal dat nu Damsterdiep heet.
Toen in 1424 het Groninger Oosterhamrik toestemming kreeg om ook via Delfzijl af te wateren, groeven de Groningers het huidige Damsterdiep (‘Nieuwe- of Groningerdiep’) vanaf Oosterhoogebrug naar Oosterdijkshorn.
Ter bescherming van het lageland ten noorden van het ‘Groningerdiep’ legden de aangelanden en de ingelanden van het Vierendeel een dijk langs het kanaal: de Damsterwal. Deze nam de functie van waterscheiding tussen Winsumerzijlvest en Scharmerzijlvest over van de Buursterzuidwending.

 
4.5      Onderhoud van het Damsterdiep

Uit 16e en 17e-eeuwse stukken weten we hoe het onderhoud van het Damsterdiep was geregeld. De details ervan weerspiegelen de ontstaansgeschiedenis van dit kanaal.

 
4.6      Levensader
Vooral in de 16e eeuw was de stad Groningen voor haar bevoorrading afhankelijk van het Damsterdiep. Het bezit van Delfzijl was daarom van grote strategische betekenis.

Omvang van het PDF-bestand: 18 MB
Download het PDF-bestand
Proudly powered by Weebly