Jan van den Broek
  • Home
  • Groningen en het Drentse Water
    • Inleiding
    • Aduard tegen Drenterwolde
    • Nieuwe Gat
    • Schilligeham Redwolde Paddepoel
    • Aduard-Drentse A
    • Arbere en Aduarderdiep
    • Hunze omgeleid
    • Alle kanten op
    • Kleisloot Selwerderdiep Boterdiep
    • Aduard-Grijpskerk 1
    • Aduard-Grijpskerk 2
  • Landschap lezen
    • Middeleeuwse ontginningen
    • Het Centrale Woldland I
    • Het Centrale Woldland II
    • Delf en Damsterdiep
    • Hinkemahorn en Stadsweg
    • Drenterwolde
    • Zuidlaardermeer
  • Zwerven door Fivelgo
    • Ten geleide, inhoudsoverzicht en literatuurlijst
    • 'Omteda Tjada' bestaat niet
    • Eemsdijk en Marcellusvloed
    • Hoogtesprongen
    • Maarvliet
    • De inpoldering van de Fivelboezem
    • Het einde van het Oosterniezijlvest
  • Mengelwerk
    • Waar lag de echte Kempkensberg?
    • Tweestromenland
    • Een nieuwe oude plattegrond
    • Langs de Drentsche Aa
    • Aantekeningen Onderdendam
    • Van Hunze tot Reitdiep
    • Rietema's zorg
    • Hoezo opstand?
    • Veertienjarige Oorlog
    • Meten en rekenen
    • Een rondje Zuidlaardermeer
    • Veen Fivel Stadsweg
    • Emder voorbijvaart
    • Aduard water landschap
    • Woldland Winsum
    • Delf en Damsterdiep
    • Beijum
    • Groningerland Monumentenland
    • Aduarderdiep
    • Hinkemahorn
    • Apoort
    • Stadskist
    • Sicke Benninge
    • Aduard en de andere kloosters
    • Groningen in stukken
    • Duizend jaar Groningen
    • Egbert Haubois
  • Publicaties
    • 'Oersloten' in Ubbega
    • Een pikante vergissing
    • Abt Menko over de Fivel en de kerk te Wittewierum
    • Meten en rekenen. De Semslinie van 1615
    • De Marcellusvloed en de Eemsdijk
    • Het Boterdiep en de Chinese baby's
    • Lageweg en Boterdiep te Bedum
    • Twee foto's van Farmsum
    • Groningen tegen de bisschop?
    • Oosterhoogebrug
    • Drie vergeten toponiemen
    • Wacht nog even!
    • Vriendschap en eendracht
    • Graven bij Stootshorn
    • Een inspirerende vergissing
    • Vrij ende freesch
    • Reductie
    • Een bewogen ambtenaar
    • Duivenpost
    • Johan Julsings geheime dagboek
    • Groningen een stad apart
    • Voor God en mijn koning
    • Een kronkelend verhaal
  • Podium
    • De wallen van Johan van Metelen
    • Buiten het Papenpoortje
    • Rondom de Sledemennerstraat
  • Home
  • Groningen en het Drentse Water
    • Inleiding
    • Aduard tegen Drenterwolde
    • Nieuwe Gat
    • Schilligeham Redwolde Paddepoel
    • Aduard-Drentse A
    • Arbere en Aduarderdiep
    • Hunze omgeleid
    • Alle kanten op
    • Kleisloot Selwerderdiep Boterdiep
    • Aduard-Grijpskerk 1
    • Aduard-Grijpskerk 2
  • Landschap lezen
    • Middeleeuwse ontginningen
    • Het Centrale Woldland I
    • Het Centrale Woldland II
    • Delf en Damsterdiep
    • Hinkemahorn en Stadsweg
    • Drenterwolde
    • Zuidlaardermeer
  • Zwerven door Fivelgo
    • Ten geleide, inhoudsoverzicht en literatuurlijst
    • 'Omteda Tjada' bestaat niet
    • Eemsdijk en Marcellusvloed
    • Hoogtesprongen
    • Maarvliet
    • De inpoldering van de Fivelboezem
    • Het einde van het Oosterniezijlvest
  • Mengelwerk
    • Waar lag de echte Kempkensberg?
    • Tweestromenland
    • Een nieuwe oude plattegrond
    • Langs de Drentsche Aa
    • Aantekeningen Onderdendam
    • Van Hunze tot Reitdiep
    • Rietema's zorg
    • Hoezo opstand?
    • Veertienjarige Oorlog
    • Meten en rekenen
    • Een rondje Zuidlaardermeer
    • Veen Fivel Stadsweg
    • Emder voorbijvaart
    • Aduard water landschap
    • Woldland Winsum
    • Delf en Damsterdiep
    • Beijum
    • Groningerland Monumentenland
    • Aduarderdiep
    • Hinkemahorn
    • Apoort
    • Stadskist
    • Sicke Benninge
    • Aduard en de andere kloosters
    • Groningen in stukken
    • Duizend jaar Groningen
    • Egbert Haubois
  • Publicaties
    • 'Oersloten' in Ubbega
    • Een pikante vergissing
    • Abt Menko over de Fivel en de kerk te Wittewierum
    • Meten en rekenen. De Semslinie van 1615
    • De Marcellusvloed en de Eemsdijk
    • Het Boterdiep en de Chinese baby's
    • Lageweg en Boterdiep te Bedum
    • Twee foto's van Farmsum
    • Groningen tegen de bisschop?
    • Oosterhoogebrug
    • Drie vergeten toponiemen
    • Wacht nog even!
    • Vriendschap en eendracht
    • Graven bij Stootshorn
    • Een inspirerende vergissing
    • Vrij ende freesch
    • Reductie
    • Een bewogen ambtenaar
    • Duivenpost
    • Johan Julsings geheime dagboek
    • Groningen een stad apart
    • Voor God en mijn koning
    • Een kronkelend verhaal
  • Podium
    • De wallen van Johan van Metelen
    • Buiten het Papenpoortje
    • Rondom de Sledemennerstraat

Mengelwerk


Meten en rekenen
De constructie van de Semslinie (1615)
[2017]

Kort overzicht van de inhoud

Foto
Foto

'van Wolffs Bargen tot het hus ter Haer’
IJ. Zijlstra en anderen
Terug naar de bron
Meten, rekenen en tekenen: de ‘driehoeksketting’
Van Wolfsbarge naar Huis ter Haar en terug
De raailijn op Anloo
Slimme lijntrekkers


‘van Wolffs Bargen tot het hus ter Haer’

In 1615 kregen de landmeters landmeters Johan Sems en Jan de la Haeij opdracht een grenslijn te trekken tussen Westerwolde en Drenthe. De lijn moest lopen van Wolfsbarge tot Huis ter Haar bij Ter Apel. De te beantwoorden vraag is: hoe trek je over een afstand van ongeveer 35 kilometer een rechte lijn tussen die twee punten. Over en weer zijn ze niet te zien.


IJ. Zijlstra en anderen

In 1905 meende IJ. Zijlstra te hebben begrepen hoe de landmeters te werk waren gegaan. Hij had vastgesteld dat de Semslinie op de Martinitoren te Groningen liep en dat het beginpunt ervan was bepaald door lijnen te raaien op de kerken van Anloo en Noordlaren. Halverwege de 20e eeuw toonde landmeter J. de Ruiter aan dat de Semslinie niet op de Martinitoren is georiënteerd. Hoe zijn 17e-eeuwse vakgenoten dan wél te werk waren gegaan vertelde hij niet.


Terug naar de bron

Uit de enige bron die we over de werkwijze van de landmeters hebben, blijkt dat Sems en De la Haeij, anders dan wel wordt aangenomen, niet de opdracht hebben gekregen om een lijn in zuidoostelijke richting te trekken, maar dat het echt de bedoeling is geweest om de grens van Wolfsbarge naar Huis ter Haar te laten lopen.



Meten, rekenen en tekenen: de ‘driehoeksketting’

In theorie is het mogelijk dat Sems en De la Haeij een zgn. ‘driehoeksketting’ hebben geconstrueerd en met behulp daarvan de richting van de trekken grenslijn hebben bepaald. Ze zouden daarvoor veel moeilijk meet- en rekenwerk hebben moeten doen en de berekende lijn zou, eenmaal in het veld uitgezet, ongetwijfeld een forse afwijking vertonen van wat men in gedachten had gehad.


Van Wolfsbarge naar Huis ter Haar en terug

Het is om die reden aannemelijker dan Sems en De la Haeij een eenvoudiger methode hebben gevolgd. Ze hebben vanaf het noordoostelijke hoekpunt van Drenthe, waar de Olde Landschap aan Wolfsbarge grensde, een ‘proeflijn’ in zuidoostelijke richting getrokken en door middel van metingen en rekenwerk vastgesteld hoe men vanaf Huis ter Haar een lijn moest trekken naar het uitgangspunt op de grens met Wolfsbarge.


De raailijn op Anloo

Zoals Zijlstra vaststelde begint de Semslinie op het punt waar ze een hoek van 600 maakt met de raailijn op de kerk van Anloo. Deze raailijn moet worden beschouwd als een ‘controlelijn’ en heeft geen rol gespeeld bij de constructie van de Semslinie.


Slimme lijntrekkers

In een tijd waarin de electronica een einde heeft gemaakt aan alle navigatie- en oriëntatieproblemen, is het aardig om zich te realiseren dat er slimme lijntrekkers als Jan Sems en Johan de la Haeij aan te pas moesten komen om een op het eerste gezicht simpel lijkende opdracht uit te voeren.

Omvang van het PDF-bestand: 4 MB

Download het PDF-bestand
Proudly powered by Weebly