Landschap lezen
|
|
6.1 Ommerke en Ediken
6.2 Kanalisaties
6.3 Ammerkehorn
6.4 Twee akten uit 1449
6.5 De constructie van Westerbroek
6.1 Ommerke en Ediken
In enkele oude teksten komen we de namen Ommerke en Ediken in verschillende spellingsvarianten tegen. Deze toponiemen zijn in de loop van de tijd op verschillende manieren geïnterpreteerd. Dat is begrijpelijk: ze zijn al eeuwen geleden in onbruik geraakt en er zijn geen bronnen die ondubbelzinnig aantonen wat ermee bedoeld wordt. Met beide namen lijken dijken langs de Hunze te worden aangeduid.
Nadere bestudering van de bronnen leidt tot een reconstructie waarin het begrijpelijk is dat er inderdaad sprake kan zijn geweest van twee soorten dijken, zodat ook het gebruik van twee woorden ter aanduiding daarvan begrijpelijk wordt.
6.2 Kanalisaties
De aanleg van de Ediken onder Engelbert past in een patroon van kanalisaties dat langs de hele loop van de Hunze tussen het Zuidlaardermeer en Wierum herkenbaar is. Zou het gaan om ingrepen die in de 13e eeuw door of vanwege de abdij van Aduard zijn gepleegd ter verbetering van de vaarweg tussen de venen van Wolfsbarge en Everswolde en het klooster?
6.3 Ammerkehorn
Bisschop Frederik van Blankenheim wilde in 1400 zijn stad Groningen dwingen zijn autoriteit te erkennen. Toen dat niet goedschiks lukte ging hij over tot belegering van de stad en toen ook dat niet tot het gewenste resultaat leidde, besloot hij de landwegen tussen het Sticht Utrecht en de stad Groningen af te sluiten. Één van versterkingen die hij met dat doel oprichtte kwam bij Ammerkehorn. Een reconstructie van de ontwikkeling van het Gorecht en zijn infrastructuur maakt duidelijk wat met dit in onbruik gemaakte toponiem kan zijn bedoeld: de opvallende hoek waar de Euvelgunnerweg aansluit op de Olgerweg.
6.4 Twee akten uit 1449
In een akte van 11 januari 1449 werd een overeenkomst getroffen tussen het Scharmerzijlvest en de kerspelen Middelbert en Engelbert, die al sinds 1370 onderdeel waren van het zijlvest, maar niet meer aan hun verplichtingen konden voldoen.
De akte werpt niet alleen licht op de landschapsontwikkeling van beide kerspelen, maar ook op het toenemende gevaar van het Drentse water, dat als gevolg van de bodemdaling en de verwaarlozing van bovenstroomse keringen steeds meer vrij spel krijgt. Besloten is tot een gezamenlijk optreden ter beteugeling van dat gevaar.
Later in hetzelfde jaar, op 19 april 1449, wordt in dit verband een nieuwe kadijk aangelegd tussen Engelbert en Westerbroek.
6.5 De constructie van Westerbroek
Over de ontwikkeling van dit kerspel vindt men in de literatuur vooral algemeenheden, waarbij het accent ligt op de turfwinning in de 18e-20e eeuw. In de 17e eeuw liet de stad Groningen een kanaal dwars door de hooilanden van het kerspel graven om de vaarweg naar en van de venen van Foxhol te verkorten.
Nadere bestudering van het kerspelgebied levert in elk geval de vaststelling op dat ook de middeleeuwse kolonisten van dit gebied weloverwogen te werk zijn gegaan en aansluiting hebben gezocht bij reeds bestaande nederzettingen.
Omvang van het PDF-bestand: 16 MB