Jan van den Broek
  • Home
  • Groningen en het Drentse Water
    • Inleiding
    • Aduard tegen Drenterwolde
    • Nieuwe Gat
    • Schilligeham Redwolde Paddepoel
    • Aduard-Drentse A
    • Arbere en Aduarderdiep
    • Hunze omgeleid
    • Alle kanten op
    • Kleisloot Selwerderdiep Boterdiep
    • Aduard-Grijpskerk 1
    • Aduard-Grijpskerk 2
  • Landschap lezen
    • Middeleeuwse ontginningen
    • Het Centrale Woldland I
    • Het Centrale Woldland II
    • Delf en Damsterdiep
    • Hinkemahorn en Stadsweg
    • Drenterwolde
    • Zuidlaardermeer
  • Zwerven door Fivelgo
    • Ten geleide, inhoudsoverzicht en literatuurlijst
    • Omteda Tjada bestaat niet
    • Eemsdijk en Marcellusvloed
    • Hoogtesprongen
    • Maarvliet
    • De inpoldering van de Fivelboezem
    • Het einde van het Oosterniezijlvest
  • Mengelwerk
    • Langs de Drentsche Aa
    • Van Hunze tot Reitdiep
    • Hoezo opstand?
    • Tweestromenland
    • Veertienjarige Oorlog
    • Meten en rekenen
    • Een rondje Zuidlaardermeer
    • Veen Fivel Stadsweg
    • Emder voorbijvaart
    • Aduard water landschap
    • Woldland Winsum
    • Delf en Damsterdiep
    • Beijum
    • Groningerland Monumentenland
    • Aduarderdiep
    • Hinkemahorn
    • Apoort
    • Stadskist
    • Sicke Benninghe
    • Aduard en de andere kloosters
    • Groningen in stukken
    • Duizend jaar Groningen
    • Egbert Haubois
  • Publicaties
    • 'Oersloten' in Ubbega
    • Een pikante vergissing
    • Abt Menko over de Fivel en de kerk te Wittewierum
    • Meten en rekenen. De Semslinie van 1615
    • De Marcellusvloed en de Eemsdijk
    • Het Boterdiep en de Chinese baby's
    • Lageweg en Boterdiep te Bedum
    • Twee foto's van Farmsum
    • Groningen tegen de bisschop?
    • Oosterhoogebrug
    • Drie vergeten toponiemen
    • Wacht nog even!
    • Vriendschap en eendracht
    • Graven bij Stootshorn
    • Een inspirerende vergissing
    • Vrij ende freesch
    • Reductie
    • Een bewogen ambtenaar
    • Duivenpost
    • Johan Julsings geheime dagboek
    • Groningen een stad apart
    • Voor God en mijn koning
    • Een kronkelend verhaal
  • Podium
    • Buiten het Papenpoortje
    • De wallen van Johan van Metelen
    • Rondom de Sledemennerstraat
  • Home
  • Groningen en het Drentse Water
    • Inleiding
    • Aduard tegen Drenterwolde
    • Nieuwe Gat
    • Schilligeham Redwolde Paddepoel
    • Aduard-Drentse A
    • Arbere en Aduarderdiep
    • Hunze omgeleid
    • Alle kanten op
    • Kleisloot Selwerderdiep Boterdiep
    • Aduard-Grijpskerk 1
    • Aduard-Grijpskerk 2
  • Landschap lezen
    • Middeleeuwse ontginningen
    • Het Centrale Woldland I
    • Het Centrale Woldland II
    • Delf en Damsterdiep
    • Hinkemahorn en Stadsweg
    • Drenterwolde
    • Zuidlaardermeer
  • Zwerven door Fivelgo
    • Ten geleide, inhoudsoverzicht en literatuurlijst
    • Omteda Tjada bestaat niet
    • Eemsdijk en Marcellusvloed
    • Hoogtesprongen
    • Maarvliet
    • De inpoldering van de Fivelboezem
    • Het einde van het Oosterniezijlvest
  • Mengelwerk
    • Langs de Drentsche Aa
    • Van Hunze tot Reitdiep
    • Hoezo opstand?
    • Tweestromenland
    • Veertienjarige Oorlog
    • Meten en rekenen
    • Een rondje Zuidlaardermeer
    • Veen Fivel Stadsweg
    • Emder voorbijvaart
    • Aduard water landschap
    • Woldland Winsum
    • Delf en Damsterdiep
    • Beijum
    • Groningerland Monumentenland
    • Aduarderdiep
    • Hinkemahorn
    • Apoort
    • Stadskist
    • Sicke Benninghe
    • Aduard en de andere kloosters
    • Groningen in stukken
    • Duizend jaar Groningen
    • Egbert Haubois
  • Publicaties
    • 'Oersloten' in Ubbega
    • Een pikante vergissing
    • Abt Menko over de Fivel en de kerk te Wittewierum
    • Meten en rekenen. De Semslinie van 1615
    • De Marcellusvloed en de Eemsdijk
    • Het Boterdiep en de Chinese baby's
    • Lageweg en Boterdiep te Bedum
    • Twee foto's van Farmsum
    • Groningen tegen de bisschop?
    • Oosterhoogebrug
    • Drie vergeten toponiemen
    • Wacht nog even!
    • Vriendschap en eendracht
    • Graven bij Stootshorn
    • Een inspirerende vergissing
    • Vrij ende freesch
    • Reductie
    • Een bewogen ambtenaar
    • Duivenpost
    • Johan Julsings geheime dagboek
    • Groningen een stad apart
    • Voor God en mijn koning
    • Een kronkelend verhaal
  • Podium
    • Buiten het Papenpoortje
    • De wallen van Johan van Metelen
    • Rondom de Sledemennerstraat

Landschap lezen
De ontwikkeling van landschap en infrastructuur van Centraal-Groningen tot c. 1600

2
Van kussen tot diep bord
De transformatie van het Centrale Woldland I

Kort overzicht van de inhoud

Foto
Foto
Foto

2.1      Delf en Deel
2.2     Woldland, Boterdiep en Kardingermaar

2.3     'Oersloten'
2.4     Oude Ae en Westerwijtwerdermaar




2.1       Delf en Deel

De kaart van Groningerland laat een watergang (of sporen daarvan) zien tussen Winsum en Delfzijl. Volgens sommigen is hier in de Karolingische tijd een scheepvaartkanaal gegraven. Andere denken dat het gaat om oude afwateringskanalen.
Het feit dat Winsum en Garrelsweer in 1057 bedacht worden met tol- en muntrecht, doet vermoeden dat er in deze plaatsen havens zijn geweest. Maar dat wil nog niet zeggen dat Delf en Deel onderdeel zijn van een groot project en in één keer zijn aangelegd. Het is veel waarschijnlijker dat wat sommigen als één geheel zien, in werkelijkheid een samenstel is van losse kanalen die op verschillende tijdstippen zijn gegraven ter oplossing van lokale problemen in de waterhuishouding.

 
2.2      Woldland, Boterdiep en Kardingermaar

In het Centrale Woldland – het gebied rond Bedum – herinneren nederzettingen waarvan de naam op ‘–wolde’ eindigt aan de tijd dat dit gebied bedekt was met veen en moerasbos. Door de ontginning is het veen in een onwaarschijnlijk snel tempo verdwenen. De bodemdaling die daarvan het gevolg was, maakte het gebied vatbaar voor overstromingen. De sporen daarvan zijn op de hoogtekaart te zien.
Opgravingen bij Zuidwolde hebben dateringen opgeleverd die een (voorzichtige) reconstructie van de landschapsontwikkeling mogelijk maken. Het lijkt erop dat – na het verdwijnen van het veen – kolonisten in de 11e eeuw begonnen zijn met het opnieuw in cultuur brengen van het land. Dat ze daarbij systematisch te werk gingen is nog altijd te zien aan de strakke verkaveling van het gebied.

 
2.3      ‘Oersloten’

Maar ook degenen die in de 9e en 10e  eeuw het veen waren ingetrokken zijn niet lukraak te werk gegaan. Ook zij hebben rechtlijnige watergangen gegraven waarvan de sporen nog altijd in het landschap herkenbaar zijn. Enkele daarvan functioneren nog steeds (delen van het Boterdiep, Kardingermaar en Damsterdiep), maar de meeste zijn gedegradeerd tot slootjes of simpele kavelscheidingen.

 
2.4      Oude Ae en Westerwijtwerdermaar

Al heel vroeg – ten tijde van de ontginning van het veen in het Centrale Woldland – moet de waterhuishouding in de stroken rondom het resterende veen problematisch geworden zijn. Aan de westzijde raakte het water opgesloten tussen de oeverwal langs de benedenloop van Hunze en A enerzijds en het resterende veen anderzijds, aan de oostzijde gebeurde hetzelfde in de strook tussen het veen en de oeverwal langs de Fivel. Om dat water kwijt te raken zijn de Oude Ae en het Westerwijtwerdermaar gegraven.

Omvang van het PDF-bestand: 17 MB
Download het PDF-bestand
Proudly powered by Weebly