Jan van den Broek
  • Home
  • Groningen en het Drentse Water
    • Inleiding
    • Aduard tegen Drenterwolde
    • Nieuwe Gat
    • Schilligeham Redwolde Paddepoel
    • Aduard-Drentse A
    • Arbere en Aduarderdiep
    • Hunze omgeleid
    • Alle kanten op
    • Kleisloot Selwerderdiep Boterdiep
    • Aduard-Grijpskerk 1
    • Aduard-Grijpskerk 2
  • Landschap lezen
    • Middeleeuwse ontginningen
    • Het Centrale Woldland I
    • Het Centrale Woldland II
    • Delf en Damsterdiep
    • Hinkemahorn en Stadsweg
    • Drenterwolde
    • Zuidlaardermeer
  • Zwerven door Fivelgo
    • Ten geleide, inhoudsoverzicht en literatuurlijst
    • Omteda Tjada bestaat niet
    • Eemsdijk en Marcellusvloed
    • Hoogtesprongen
    • Maarvliet
    • De inpoldering van de Fivelboezem
    • Het einde van het Oosterniezijlvest
  • Mengelwerk
    • Langs de Drentsche Aa
    • Van Hunze tot Reitdiep
    • Hoezo opstand?
    • Tweestromenland
    • Veertienjarige Oorlog
    • Meten en rekenen
    • Een rondje Zuidlaardermeer
    • Veen Fivel Stadsweg
    • Emder voorbijvaart
    • Aduard water landschap
    • Woldland Winsum
    • Delf en Damsterdiep
    • Beijum
    • Groningerland Monumentenland
    • Aduarderdiep
    • Hinkemahorn
    • Apoort
    • Stadskist
    • Sicke Benninghe
    • Aduard en de andere kloosters
    • Groningen in stukken
    • Duizend jaar Groningen
    • Egbert Haubois
  • Publicaties
    • 'Oersloten' in Ubbega
    • Een pikante vergissing
    • Abt Menko over de Fivel en de kerk te Wittewierum
    • Meten en rekenen. De Semslinie van 1615
    • De Marcellusvloed en de Eemsdijk
    • Het Boterdiep en de Chinese baby's
    • Lageweg en Boterdiep te Bedum
    • Twee foto's van Farmsum
    • Groningen tegen de bisschop?
    • Oosterhoogebrug
    • Drie vergeten toponiemen
    • Wacht nog even!
    • Vriendschap en eendracht
    • Graven bij Stootshorn
    • Een inspirerende vergissing
    • Vrij ende freesch
    • Reductie
    • Een bewogen ambtenaar
    • Duivenpost
    • Johan Julsings geheime dagboek
    • Groningen een stad apart
    • Voor God en mijn koning
    • Een kronkelend verhaal
  • Podium
    • Buiten het Papenpoortje
    • De wallen van Johan van Metelen
    • Rondom de Sledemennerstraat
  • Home
  • Groningen en het Drentse Water
    • Inleiding
    • Aduard tegen Drenterwolde
    • Nieuwe Gat
    • Schilligeham Redwolde Paddepoel
    • Aduard-Drentse A
    • Arbere en Aduarderdiep
    • Hunze omgeleid
    • Alle kanten op
    • Kleisloot Selwerderdiep Boterdiep
    • Aduard-Grijpskerk 1
    • Aduard-Grijpskerk 2
  • Landschap lezen
    • Middeleeuwse ontginningen
    • Het Centrale Woldland I
    • Het Centrale Woldland II
    • Delf en Damsterdiep
    • Hinkemahorn en Stadsweg
    • Drenterwolde
    • Zuidlaardermeer
  • Zwerven door Fivelgo
    • Ten geleide, inhoudsoverzicht en literatuurlijst
    • Omteda Tjada bestaat niet
    • Eemsdijk en Marcellusvloed
    • Hoogtesprongen
    • Maarvliet
    • De inpoldering van de Fivelboezem
    • Het einde van het Oosterniezijlvest
  • Mengelwerk
    • Langs de Drentsche Aa
    • Van Hunze tot Reitdiep
    • Hoezo opstand?
    • Tweestromenland
    • Veertienjarige Oorlog
    • Meten en rekenen
    • Een rondje Zuidlaardermeer
    • Veen Fivel Stadsweg
    • Emder voorbijvaart
    • Aduard water landschap
    • Woldland Winsum
    • Delf en Damsterdiep
    • Beijum
    • Groningerland Monumentenland
    • Aduarderdiep
    • Hinkemahorn
    • Apoort
    • Stadskist
    • Sicke Benninghe
    • Aduard en de andere kloosters
    • Groningen in stukken
    • Duizend jaar Groningen
    • Egbert Haubois
  • Publicaties
    • 'Oersloten' in Ubbega
    • Een pikante vergissing
    • Abt Menko over de Fivel en de kerk te Wittewierum
    • Meten en rekenen. De Semslinie van 1615
    • De Marcellusvloed en de Eemsdijk
    • Het Boterdiep en de Chinese baby's
    • Lageweg en Boterdiep te Bedum
    • Twee foto's van Farmsum
    • Groningen tegen de bisschop?
    • Oosterhoogebrug
    • Drie vergeten toponiemen
    • Wacht nog even!
    • Vriendschap en eendracht
    • Graven bij Stootshorn
    • Een inspirerende vergissing
    • Vrij ende freesch
    • Reductie
    • Een bewogen ambtenaar
    • Duivenpost
    • Johan Julsings geheime dagboek
    • Groningen een stad apart
    • Voor God en mijn koning
    • Een kronkelend verhaal
  • Podium
    • Buiten het Papenpoortje
    • De wallen van Johan van Metelen
    • Rondom de Sledemennerstraat

Mengelwerk


Tweestromenland

De ontwikkeling van het landschap tussen  Hunze en Fivel


[2018]

Kort overzicht van de inhoud

Foto
Foto



1.   Richtingen en grenzen
2.  ‘Oersloten’, Boterdiep en Kardingermaar
3.  Oude Ae en Westerwijtwerdermaar
4.  De verzanding van de Fivel en haar gevolgen
5.  De Wolddijk en de deling van het Woldland



1.        Richtingen en grenzen

In de ontwikkeling van het tussen Hunze en Fivel gelegen Centrale Woldland zijn twee fasen te onderscheiden. Tijdens de eerste is het hoogveen verdwenen, tijdens de tweede is de verkaveling tot stand gekomen die we ook vandaag nog zien.
De ontginners kwamen van drie kanten: vanuit het westen, het noorden en het noordoosten.

2.       ‘Oersloten’, Boterdiep en Kardingermaar

Zowel aan de west- als aan de oostkant van het voormalige veengebied zijn enkele sloten te zien die vanuit het veen water hebben afgevoerd naar Hunze en Fivel. Ook het Boterdiep en het Kardingermaar moeten al in een vroeg stadium van de ontwikkeling zijn gegraven. Bij de aanleg van het Boterdiep tussen Bedum en Onderdendam kan Sint Walfridus betrokken zijn geweest. 

3.       Oude Ae en Westerwijtwerdermaar

In de stroken tussen het resterende hoogveen en de hoge oeverwallen langs Hunze en Fivel verzamelde zich water dat niet via natuurlijke weg kon afstromen. Om dat kwijt te raken heeft men in het westen de Oude Ae gegraven en in het oosten enkele kanaaltjes die later onderdeel zijn geworden van het Westerwijtwerdermaar.

4.       De verzanding van de Fivel en haar gevolgen

Het dichtslibben van de Fivelboezem, de Fivel zelf en het Dellekanaal tussen Middelstum en Oldfort verstoorde de waterhuishouding: het water van het Centrale Woldland – waar het veen was verdwenen en de bodem gedaald – kon niet meer weg. Om die reden is het Kardingermaar naar het noorden respectievelijk westen afgeleid om daar op de benedenloop van de Hunze te lozen, het Westerwijtwerdermaar is aangesloten op het nog watervoerende deel van de Fivel en de Delf, zodat het door dit kanaal afgevoerde water uiteindelijk in de Eems uitkwam.
 
5.        De Wolddijk en de deling van het Woldland

Om het lage Woldland te beschermen tegen water van buitenaf is omstreeks 1200 de Wolddijk gelegd.
De afleiding van het Westerwijtwerdermaar in zuidelijke richting was geen succes: in het gebied tussen Oosterdijkshorn, Ten Post en Garrelsweer kwamen zoveel waterlopen bij elkaar dat het lage Duurswold zijn water niet meer kwijt kon. De oplossing werd gevonden in de splitsing van het Fivelgoër Woldland door de aanleg van de Buursterzuidwending (Stadsweg), afdamming van het Westerwijtwerdermaar bij Dijkshorn en de omkering van de stroomrichting in dat maar, zodat het water daarvan nu ook naar het noorden, respectievelijk westen ging lopen (c. 1250).
Een oud zijlvestboekje laat zien dat de ingezetenen van Bedum en omstreken vanaf het eerste begin bij de organisatie van het Winsumerzijlvest betrokken zijn geweest.

Omvang van het PDF-bestand: 13 MB


Download het PDF-bestand
Proudly powered by Weebly