Jan van den Broek
  • Home
  • Groningen en het Drentse Water
    • Inleiding
    • Aduard tegen Drenterwolde
    • Nieuwe Gat
    • Schilligeham Redwolde Paddepoel
    • Aduard-Drentse A
    • Arbere en Aduarderdiep
    • Hunze omgeleid
    • Alle kanten op
    • Kleisloot Selwerderdiep Boterdiep
    • Aduard-Grijpskerk 1
    • Aduard-Grijpskerk 2
  • Landschap lezen
    • Middeleeuwse ontginningen
    • Het Centrale Woldland I
    • Het Centrale Woldland II
    • Delf en Damsterdiep
    • Hinkemahorn en Stadsweg
    • Drenterwolde
    • Zuidlaardermeer
  • Zwerven door Fivelgo
    • Ten geleide, inhoudsoverzicht en literatuurlijst
    • Omteda Tjada bestaat niet
    • Eemsdijk en Marcellusvloed
    • Hoogtesprongen
    • Maarvliet
    • De inpoldering van de Fivelboezem
    • Het einde van het Oosterniezijlvest
  • Mengelwerk
    • Langs de Drentsche Aa
    • Van Hunze tot Reitdiep
    • Hoezo opstand?
    • Tweestromenland
    • Veertienjarige Oorlog
    • Meten en rekenen
    • Een rondje Zuidlaardermeer
    • Veen Fivel Stadsweg
    • Emder voorbijvaart
    • Aduard water landschap
    • Woldland Winsum
    • Delf en Damsterdiep
    • Beijum
    • Groningerland Monumentenland
    • Aduarderdiep
    • Hinkemahorn
    • Apoort
    • Stadskist
    • Sicke Benninghe
    • Aduard en de andere kloosters
    • Groningen in stukken
    • Duizend jaar Groningen
    • Egbert Haubois
  • Publicaties
    • 'Oersloten' in Ubbega
    • Een pikante vergissing
    • Abt Menko over de Fivel en de kerk te Wittewierum
    • Meten en rekenen. De Semslinie van 1615
    • De Marcellusvloed en de Eemsdijk
    • Het Boterdiep en de Chinese baby's
    • Lageweg en Boterdiep te Bedum
    • Twee foto's van Farmsum
    • Groningen tegen de bisschop?
    • Oosterhoogebrug
    • Drie vergeten toponiemen
    • Wacht nog even!
    • Vriendschap en eendracht
    • Graven bij Stootshorn
    • Een inspirerende vergissing
    • Vrij ende freesch
    • Reductie
    • Een bewogen ambtenaar
    • Duivenpost
    • Johan Julsings geheime dagboek
    • Groningen een stad apart
    • Voor God en mijn koning
    • Een kronkelend verhaal
  • Podium
    • Buiten het Papenpoortje
    • De wallen van Johan van Metelen
    • Rondom de Sledemennerstraat
  • Home
  • Groningen en het Drentse Water
    • Inleiding
    • Aduard tegen Drenterwolde
    • Nieuwe Gat
    • Schilligeham Redwolde Paddepoel
    • Aduard-Drentse A
    • Arbere en Aduarderdiep
    • Hunze omgeleid
    • Alle kanten op
    • Kleisloot Selwerderdiep Boterdiep
    • Aduard-Grijpskerk 1
    • Aduard-Grijpskerk 2
  • Landschap lezen
    • Middeleeuwse ontginningen
    • Het Centrale Woldland I
    • Het Centrale Woldland II
    • Delf en Damsterdiep
    • Hinkemahorn en Stadsweg
    • Drenterwolde
    • Zuidlaardermeer
  • Zwerven door Fivelgo
    • Ten geleide, inhoudsoverzicht en literatuurlijst
    • Omteda Tjada bestaat niet
    • Eemsdijk en Marcellusvloed
    • Hoogtesprongen
    • Maarvliet
    • De inpoldering van de Fivelboezem
    • Het einde van het Oosterniezijlvest
  • Mengelwerk
    • Langs de Drentsche Aa
    • Van Hunze tot Reitdiep
    • Hoezo opstand?
    • Tweestromenland
    • Veertienjarige Oorlog
    • Meten en rekenen
    • Een rondje Zuidlaardermeer
    • Veen Fivel Stadsweg
    • Emder voorbijvaart
    • Aduard water landschap
    • Woldland Winsum
    • Delf en Damsterdiep
    • Beijum
    • Groningerland Monumentenland
    • Aduarderdiep
    • Hinkemahorn
    • Apoort
    • Stadskist
    • Sicke Benninghe
    • Aduard en de andere kloosters
    • Groningen in stukken
    • Duizend jaar Groningen
    • Egbert Haubois
  • Publicaties
    • 'Oersloten' in Ubbega
    • Een pikante vergissing
    • Abt Menko over de Fivel en de kerk te Wittewierum
    • Meten en rekenen. De Semslinie van 1615
    • De Marcellusvloed en de Eemsdijk
    • Het Boterdiep en de Chinese baby's
    • Lageweg en Boterdiep te Bedum
    • Twee foto's van Farmsum
    • Groningen tegen de bisschop?
    • Oosterhoogebrug
    • Drie vergeten toponiemen
    • Wacht nog even!
    • Vriendschap en eendracht
    • Graven bij Stootshorn
    • Een inspirerende vergissing
    • Vrij ende freesch
    • Reductie
    • Een bewogen ambtenaar
    • Duivenpost
    • Johan Julsings geheime dagboek
    • Groningen een stad apart
    • Voor God en mijn koning
    • Een kronkelend verhaal
  • Podium
    • Buiten het Papenpoortje
    • De wallen van Johan van Metelen
    • Rondom de Sledemennerstraat

Groningen en het Drentse water
Verkenningen in de landschaps- en waterstaatsgeschiedenis
van Centraal-Groningen



2
Aduard, Drenterwolde en de Hunze (1285)

Kort overzicht van de inhoud



Foto
Foto
Foto


2.1       Een oorkonde uit 1285
2.2      De politieke en geografische achtergrond
2.3      De tekst
2.4      Interpretatie
2.5      Nawerking



2.1     Een oorkonde uit 1285

Een van de oudste oorkonden in de Groninger Archieven gaat over een waterstaatkundig probleem, maar de precieze inhoud van de tekst laat zich moeilijk duiden. Zeker is dat abt en convent van Aduard in het laatst van de 13e eeuw een geschil hadden met de ingezetenen van ‘Oosterwolde en Go’ over een waterloop die ‘de Growe’ werd genoemd en dat scheidsrechters een regeling hebben getroffen waaraan beide partijen zich moesten houden.

 
2.2       De politieke en geografische achtergrond

Oosterwolde en Go maken deel uit van het gebied dat in 1040, samen met de villa Gruoninga, door koning Hendrik III aan de Utrechtse kerk is gegeven. Aangenomen mag worden dat de schenking een rol gespeeld heeft bij de inrichting van het ten oosten van de Hunze gelegen deel van het Gorecht.
De Utrechtse bisschop Hartbert gaf het kerkelijke bezit in het uiterste noorden in erfelijk leen aan zijn broer, die zich ‘prefect in Groningen’ noemde. Niet lang daarna werd te Aduard een cisterciënser klooster gesticht, dat al spoedig brandstof ging winnen in de omgeving van het Zuidlaardermeer. Uit enkele akten uit de tweede helft van de 13e eeuw blijkt dat de Aduarders grote belangen hadden in het oostelijke deel van de marke van Zuidlaren, in dat gebied een ‘uithof’ bezaten (Everswolde) en betrokken waren bij de loop van de Hunze en de scheepvaart over die waterweg.
Ondertussen waren de Groningse prefecten betrokken geraakt bij de onderlinge strijd van de Ommelander landschappen en bij de oorlog tussen de Drenten en de bisschop. Halverwege de 13e eeuw was de rol van de prefecten in de stad Groningen  uitgespeeld en bepaalde het stadsbestuur de koers. De prefecten hielden nog wel zeggenschap in het Gorecht.

 
2.3      De tekst

De opsomming van de natuurlijke en rechtspersonen die betrokken waren bij de beslechting van het geschil is illustratief voor de grensoverschrijdende aard van de waterproblematiek: Drenten, Ommelander Friezen, Groningers en Utrechtse kolonisten – allen behorend tot verschillende rechtskringen – hebben de akte bezegeld.

 
2.4      Interpretatie

De scheidsrechters erkenden de ernst van de problemen die beide partijen bedreigden. Die van Oosterwolde en Go mochten de dam houden die ze in Groeve hadden gelegd, maar moesten de tegenpartij helpen om het bovenwater uit hun landerijen te houden. Daartoe zou op Drentse bodem een ‘zuidwending’ (dwarsdijk) aangelegd worden die zou aansluiten op een oude kering, die ‘Geraldeswere’ werd genoemd. De Aduarders van hun kant zouden een dam moeten onderhouden zoals ze dat ook vroeger hadden gedaan.

 
2.5      Nawerking

Het ophouden van het Hunzewater was voor de benedenstrooms gelegen gebieden van groot belang. De akte van 1285 bepaalde dat de inwoners van die gebieden daartoe op vreemde bodem maatregelen mochten of moesten nemen.
Later zal blijken dat deze belanghebbenden zich verplichtten om op dit terrein samen te werken. Enkele 14e-eeuwse bronnen getuigen daarvan. Maar ook veel later is nog sprake van de verplichting tot het ‘houden van de panden’ in Drenthe.

Omvang van het PDF-bestand: 49 MB
Download het PDF-bestand
Proudly powered by Weebly