Groningen en het Drentse water
|
|
11.1 'Belangrijk maar duister'
11.2 Terug naar Oxwerd
11.3 Inpolderingen
11.4 De Pompelanden en Ypegat
11.5 Alles naar Niezijl
11.6 Een grondvaste landdijk
11.7 Een laatste beetje Drents water
11.1 ‘Belangrijk, maar duister’
Over de waterhuishouding in het Westerkwartier worden we geïnformeerd door een raadselachtige oorkonde uit 1385 die alleen via een laat afschrift is overgeleverd. De interpretatie van deze tekst levert de nodige moeilijkheden op. Zeker is echter wel dat hij betrekking heeft op de problemen die veroorzaakt werden door de omstandigheid dat het water van het hoger gelegen westelijke deel van Vredewold via het lage Langewold naar zee moest stromen.
Waarschijnlijk zijn het Wolddiep en het Hoerediep bij Niezijl te herleiden tot de regeling die in 1385 is getroffen.
11.2 Terug naar Oxwerd
Omstreeks 1425 is de oude Langewolder zeedijk vervangen door een nieuwe dijk. Daarmee werd een strook land ter breedte van c. 400 aangewonnen. Om het achterland te ontwateren werden in de nieuwe dijk vlak naast elkaar twee zijlen gebouwd: de Niekerksterzijl en de Sloterzijl.
11.3 Inpolderingen
De buitendijkse landen in de Woldgeul zijn stap voor stap ingepolderd. Maar er bestaat grote verwarring over de verschillende fasen waarin de inpoldering zich heeft voltrokken en de locatie van enkele dijken die in de oude bronnen worden genoemd. Dat komt onder meer doordat ook de kopiïsten die de teksten afschreven waarop wij ons moeten baseren, zich wel eens vergisten en fouten maakten. Een zorgvuldige lezing van de bronnen leidt echter tot een plausibele reconstructie.
11.4 De Pompelanden en Ypegat
Vanwege het feit dat ze uitwatering hadden via een ‘pomp’ in de Godekamaslachte tussen Frytum en Noordhorn, werden de ingepolderde delen van de voormalige Woldgeul ‘Pompelanden’ genoemd. In 1454 is bij Balmahuizen een nieuwe afsluitdijk gelegd (Nijeslachte). Op de plek waar deze dijk aansloot op de Langewolder zeedijk van c. 1425 is de laatstgenoemde dijk doorgebroken. Deze dijkdoorbraak moet omstreeks 1460 hebben plaatsgevonden en heeft geleid tot het ontstaan van de poel bij Ypegat.
11.5 Alles naar Niezijl
Doordat de Niekerkster- en Sloterzijl bij Ypegat dichtslibden moest voor de afwatering van Langewold en Vredewold een andere oplossing worden gevonden. Om die reden werden halverwege de 16e eeuw verschillende waterlopen met elkaar gecombineerd en bouwde men in Niezijl naast de reeds bestaande Bomsterzijl waarlangs de westelijke delen van het gebied loosden, voor de oostelijke delen een nieuwe zijl: de Nijesloterzijl. Ook de ‘Pompelanden’ van Noordhorn en Zuidhorn kregen uitwatering via de Nijesloterzijl.
11.6 Een grondvaste landdijk
In de jaren 60 van de 16e eeuw zijn plannen gemaakt om de Oude Riet verder in te polderen. Door de ongunst der tijden – de opstand tegen de koning van Spanje was in volle gang – heeft het tot 1598 geduurd alvorens een nieuwe afsluitdijk-met-zijl kon worden gelegd bij het huidige Kommerzijl.
11.7 Een laatste beetje Drents water
Ook de landerijen van de Drentse dorpen Leutingewolde en Roderwolde hadden hun afwatering via Groningerland. Hun water liep met dat van Vredewold naar de Sloterzijl, later Nijesloterzijl en Opslachterzijl (Kommerzijl). Er was geen waterscheiding tussen het Sloterzijlvest en het Aduarderzijlvest, zodat de kans bestond dat zuur veenwater vanuit de venen op de grens met Drenthe de lage landen van Hoogkerk kon binnendringen.
Omvang van het PDF-bestand: 13 MB
Over de waterhuishouding in het Westerkwartier worden we geïnformeerd door een raadselachtige oorkonde uit 1385 die alleen via een laat afschrift is overgeleverd. De interpretatie van deze tekst levert de nodige moeilijkheden op. Zeker is echter wel dat hij betrekking heeft op de problemen die veroorzaakt werden door de omstandigheid dat het water van het hoger gelegen westelijke deel van Vredewold via het lage Langewold naar zee moest stromen.
Waarschijnlijk zijn het Wolddiep en het Hoerediep bij Niezijl te herleiden tot de regeling die in 1385 is getroffen.
11.2 Terug naar Oxwerd
Omstreeks 1425 is de oude Langewolder zeedijk vervangen door een nieuwe dijk. Daarmee werd een strook land ter breedte van c. 400 aangewonnen. Om het achterland te ontwateren werden in de nieuwe dijk vlak naast elkaar twee zijlen gebouwd: de Niekerksterzijl en de Sloterzijl.
11.3 Inpolderingen
De buitendijkse landen in de Woldgeul zijn stap voor stap ingepolderd. Maar er bestaat grote verwarring over de verschillende fasen waarin de inpoldering zich heeft voltrokken en de locatie van enkele dijken die in de oude bronnen worden genoemd. Dat komt onder meer doordat ook de kopiïsten die de teksten afschreven waarop wij ons moeten baseren, zich wel eens vergisten en fouten maakten. Een zorgvuldige lezing van de bronnen leidt echter tot een plausibele reconstructie.
11.4 De Pompelanden en Ypegat
Vanwege het feit dat ze uitwatering hadden via een ‘pomp’ in de Godekamaslachte tussen Frytum en Noordhorn, werden de ingepolderde delen van de voormalige Woldgeul ‘Pompelanden’ genoemd. In 1454 is bij Balmahuizen een nieuwe afsluitdijk gelegd (Nijeslachte). Op de plek waar deze dijk aansloot op de Langewolder zeedijk van c. 1425 is de laatstgenoemde dijk doorgebroken. Deze dijkdoorbraak moet omstreeks 1460 hebben plaatsgevonden en heeft geleid tot het ontstaan van de poel bij Ypegat.
11.5 Alles naar Niezijl
Doordat de Niekerkster- en Sloterzijl bij Ypegat dichtslibden moest voor de afwatering van Langewold en Vredewold een andere oplossing worden gevonden. Om die reden werden halverwege de 16e eeuw verschillende waterlopen met elkaar gecombineerd en bouwde men in Niezijl naast de reeds bestaande Bomsterzijl waarlangs de westelijke delen van het gebied loosden, voor de oostelijke delen een nieuwe zijl: de Nijesloterzijl. Ook de ‘Pompelanden’ van Noordhorn en Zuidhorn kregen uitwatering via de Nijesloterzijl.
11.6 Een grondvaste landdijk
In de jaren 60 van de 16e eeuw zijn plannen gemaakt om de Oude Riet verder in te polderen. Door de ongunst der tijden – de opstand tegen de koning van Spanje was in volle gang – heeft het tot 1598 geduurd alvorens een nieuwe afsluitdijk-met-zijl kon worden gelegd bij het huidige Kommerzijl.
11.7 Een laatste beetje Drents water
Ook de landerijen van de Drentse dorpen Leutingewolde en Roderwolde hadden hun afwatering via Groningerland. Hun water liep met dat van Vredewold naar de Sloterzijl, later Nijesloterzijl en Opslachterzijl (Kommerzijl). Er was geen waterscheiding tussen het Sloterzijlvest en het Aduarderzijlvest, zodat de kans bestond dat zuur veenwater vanuit de venen op de grens met Drenthe de lage landen van Hoogkerk kon binnendringen.
Omvang van het PDF-bestand: 13 MB