Jan van den Broek
  • Home
  • Groningen en het Drentse Water
    • Inleiding
    • Aduard tegen Drenterwolde
    • Nieuwe Gat
    • Schilligeham Redwolde Paddepoel
    • Aduard-Drentse A
    • Arbere en Aduarderdiep
    • Hunze omgeleid
    • Alle kanten op
    • Kleisloot Selwerderdiep Boterdiep
    • Aduard-Grijpskerk 1
    • Aduard-Grijpskerk 2
  • Landschap lezen
    • Middeleeuwse ontginningen
    • Het Centrale Woldland I
    • Het Centrale Woldland II
    • Delf en Damsterdiep
    • Hinkemahorn en Stadsweg
    • Drenterwolde
    • Zuidlaardermeer
  • Zwerven door Fivelgo
    • Ten geleide, inhoudsoverzicht en literatuurlijst
    • 'Omteda Tjada' bestaat niet
    • Eemsdijk en Marcellusvloed
    • Hoogtesprongen
    • Maarvliet
    • De inpoldering van de Fivelboezem
    • Het einde van het Oosterniezijlvest
  • Mengelwerk
    • Waar lag de echte Kempkensberg?
    • Tweestromenland
    • Een nieuwe oude plattegrond
    • Langs de Drentsche Aa
    • Aantekeningen Onderdendam
    • Van Hunze tot Reitdiep
    • Rietema's zorg
    • Hoezo opstand?
    • Veertienjarige Oorlog
    • Meten en rekenen
    • Een rondje Zuidlaardermeer
    • Veen Fivel Stadsweg
    • Emder voorbijvaart
    • Aduard water landschap
    • Woldland Winsum
    • Delf en Damsterdiep
    • Beijum
    • Groningerland Monumentenland
    • Aduarderdiep
    • Hinkemahorn
    • Apoort
    • Stadskist
    • Sicke Benninge
    • Aduard en de andere kloosters
    • Groningen in stukken
    • Duizend jaar Groningen
    • Egbert Haubois
  • Publicaties
    • 'Oersloten' in Ubbega
    • Een pikante vergissing
    • Abt Menko over de Fivel en de kerk te Wittewierum
    • Meten en rekenen. De Semslinie van 1615
    • De Marcellusvloed en de Eemsdijk
    • Het Boterdiep en de Chinese baby's
    • Lageweg en Boterdiep te Bedum
    • Twee foto's van Farmsum
    • Groningen tegen de bisschop?
    • Oosterhoogebrug
    • Drie vergeten toponiemen
    • Wacht nog even!
    • Vriendschap en eendracht
    • Graven bij Stootshorn
    • Een inspirerende vergissing
    • Vrij ende freesch
    • Reductie
    • Een bewogen ambtenaar
    • Duivenpost
    • Johan Julsings geheime dagboek
    • Groningen een stad apart
    • Voor God en mijn koning
    • Een kronkelend verhaal
  • Podium
    • De wallen van Johan van Metelen
    • Buiten het Papenpoortje
    • Rondom de Sledemennerstraat
  • Home
  • Groningen en het Drentse Water
    • Inleiding
    • Aduard tegen Drenterwolde
    • Nieuwe Gat
    • Schilligeham Redwolde Paddepoel
    • Aduard-Drentse A
    • Arbere en Aduarderdiep
    • Hunze omgeleid
    • Alle kanten op
    • Kleisloot Selwerderdiep Boterdiep
    • Aduard-Grijpskerk 1
    • Aduard-Grijpskerk 2
  • Landschap lezen
    • Middeleeuwse ontginningen
    • Het Centrale Woldland I
    • Het Centrale Woldland II
    • Delf en Damsterdiep
    • Hinkemahorn en Stadsweg
    • Drenterwolde
    • Zuidlaardermeer
  • Zwerven door Fivelgo
    • Ten geleide, inhoudsoverzicht en literatuurlijst
    • 'Omteda Tjada' bestaat niet
    • Eemsdijk en Marcellusvloed
    • Hoogtesprongen
    • Maarvliet
    • De inpoldering van de Fivelboezem
    • Het einde van het Oosterniezijlvest
  • Mengelwerk
    • Waar lag de echte Kempkensberg?
    • Tweestromenland
    • Een nieuwe oude plattegrond
    • Langs de Drentsche Aa
    • Aantekeningen Onderdendam
    • Van Hunze tot Reitdiep
    • Rietema's zorg
    • Hoezo opstand?
    • Veertienjarige Oorlog
    • Meten en rekenen
    • Een rondje Zuidlaardermeer
    • Veen Fivel Stadsweg
    • Emder voorbijvaart
    • Aduard water landschap
    • Woldland Winsum
    • Delf en Damsterdiep
    • Beijum
    • Groningerland Monumentenland
    • Aduarderdiep
    • Hinkemahorn
    • Apoort
    • Stadskist
    • Sicke Benninge
    • Aduard en de andere kloosters
    • Groningen in stukken
    • Duizend jaar Groningen
    • Egbert Haubois
  • Publicaties
    • 'Oersloten' in Ubbega
    • Een pikante vergissing
    • Abt Menko over de Fivel en de kerk te Wittewierum
    • Meten en rekenen. De Semslinie van 1615
    • De Marcellusvloed en de Eemsdijk
    • Het Boterdiep en de Chinese baby's
    • Lageweg en Boterdiep te Bedum
    • Twee foto's van Farmsum
    • Groningen tegen de bisschop?
    • Oosterhoogebrug
    • Drie vergeten toponiemen
    • Wacht nog even!
    • Vriendschap en eendracht
    • Graven bij Stootshorn
    • Een inspirerende vergissing
    • Vrij ende freesch
    • Reductie
    • Een bewogen ambtenaar
    • Duivenpost
    • Johan Julsings geheime dagboek
    • Groningen een stad apart
    • Voor God en mijn koning
    • Een kronkelend verhaal
  • Podium
    • De wallen van Johan van Metelen
    • Buiten het Papenpoortje
    • Rondom de Sledemennerstraat

Groningen en het Drentse water
Verkenningen in de landschaps- en waterstaatsgeschiedenis
van Centraal-Groningen



11
Tussen Aduard en Grijpskerk 2

Kort overzicht van de inhoud

Foto
Foto
Foto

11.1       'Belangrijk maar duister'
11.2      Terug naar Oxwerd

11.3      Inpolderingen
11.4      De Pompelanden en Ypegat
11.5      Alles naar Niezijl
11.6      Een grondvaste landdijk
11.7      Een laatste beetje Drents water



11.1       ‘Belangrijk, maar duister’

Over de waterhuishouding in het Westerkwartier worden we geïnformeerd door een raadselachtige oorkonde uit 1385 die alleen via een laat afschrift is overgeleverd. De interpretatie van deze tekst levert de nodige moeilijkheden op. Zeker is echter wel dat hij betrekking heeft op de problemen die veroorzaakt werden door de omstandigheid dat het water van het hoger gelegen westelijke deel van Vredewold via het lage Langewold naar zee moest stromen.
Waarschijnlijk zijn het Wolddiep en het Hoerediep bij Niezijl te herleiden tot de regeling die in 1385 is getroffen.

 
11.2       Terug naar Oxwerd

Omstreeks 1425 is de oude Langewolder zeedijk vervangen door een nieuwe dijk. Daarmee werd een strook land ter breedte van c. 400 aangewonnen. Om het achterland te ontwateren werden in de nieuwe dijk vlak naast elkaar twee zijlen gebouwd: de Niekerksterzijl en de Sloterzijl.

 
11.3        Inpolderingen

De buitendijkse landen in de Woldgeul zijn stap voor stap ingepolderd. Maar er bestaat grote verwarring over de verschillende fasen waarin de inpoldering zich heeft voltrokken en de locatie van enkele dijken die in de oude bronnen worden genoemd. Dat komt onder meer doordat ook de kopiïsten die de teksten afschreven waarop wij ons moeten baseren, zich wel eens vergisten en fouten maakten. Een zorgvuldige lezing van de bronnen leidt echter tot een plausibele reconstructie.

 
11.4       De Pompelanden en Ypegat

Vanwege het feit dat ze uitwatering hadden via een ‘pomp’ in de Godekamaslachte tussen Frytum en Noordhorn, werden de ingepolderde delen van de voormalige Woldgeul ‘Pompelanden’ genoemd. In 1454 is bij Balmahuizen een nieuwe afsluitdijk gelegd (Nijeslachte). Op de plek waar deze dijk aansloot op de Langewolder zeedijk van c. 1425 is de laatstgenoemde dijk doorgebroken. Deze dijkdoorbraak moet omstreeks 1460 hebben plaatsgevonden en heeft geleid tot het ontstaan van de poel bij Ypegat.

 
11.5       Alles naar Niezijl

Doordat de Niekerkster- en Sloterzijl bij Ypegat dichtslibden moest voor de afwatering van Langewold en Vredewold een andere oplossing worden gevonden. Om die reden werden halverwege de 16e eeuw verschillende waterlopen met elkaar gecombineerd en bouwde men in Niezijl naast de reeds bestaande Bomsterzijl waarlangs de westelijke delen van het gebied loosden, voor de oostelijke delen een nieuwe zijl: de Nijesloterzijl.  Ook de ‘Pompelanden’ van Noordhorn en Zuidhorn kregen uitwatering via de Nijesloterzijl.
 

11.6      Een grondvaste landdijk

In de jaren 60 van de 16e eeuw zijn plannen gemaakt om de Oude Riet verder in te polderen. Door de ongunst der tijden – de opstand tegen de koning van Spanje was in volle gang – heeft het tot 1598 geduurd alvorens een nieuwe afsluitdijk-met-zijl kon worden gelegd bij het huidige Kommerzijl.

 
11.7     Een laatste beetje Drents water

Ook de landerijen van de Drentse dorpen Leutingewolde en Roderwolde hadden hun afwatering via Groningerland. Hun water liep met dat van Vredewold naar de Sloterzijl, later Nijesloterzijl en Opslachterzijl (Kommerzijl). Er was geen waterscheiding tussen het Sloterzijlvest en het Aduarderzijlvest, zodat de kans bestond dat zuur veenwater vanuit de venen op de grens met Drenthe de lage landen van Hoogkerk kon binnendringen.

Omvang van het PDF-bestand: 13 MB
Download het PDF-bestand
Proudly powered by Weebly