Jan van den Broek
  • Home
  • Groningen en het Drentse Water
    • Inleiding
    • Aduard tegen Drenterwolde
    • Nieuwe Gat
    • Schilligeham Redwolde Paddepoel
    • Aduard-Drentse A
    • Arbere en Aduarderdiep
    • Hunze omgeleid
    • Alle kanten op
    • Kleisloot Selwerderdiep Boterdiep
    • Aduard-Grijpskerk 1
    • Aduard-Grijpskerk 2
  • Landschap lezen
    • Middeleeuwse ontginningen
    • Het Centrale Woldland I
    • Het Centrale Woldland II
    • Delf en Damsterdiep
    • Hinkemahorn en Stadsweg
    • Drenterwolde
    • Zuidlaardermeer
  • Zwerven door Fivelgo
    • Ten geleide, inhoudsoverzicht en literatuurlijst
    • 'Omteda Tjada' bestaat niet
    • Eemsdijk en Marcellusvloed
    • Hoogtesprongen
    • Maarvliet
    • De inpoldering van de Fivelboezem
    • Het einde van het Oosterniezijlvest
  • Mengelwerk
    • Waar lag de echte Kempkensberg?
    • Tweestromenland
    • Een nieuwe oude plattegrond
    • Langs de Drentsche Aa
    • Aantekeningen Onderdendam
    • Van Hunze tot Reitdiep
    • Rietema's zorg
    • Hoezo opstand?
    • Veertienjarige Oorlog
    • Meten en rekenen
    • Een rondje Zuidlaardermeer
    • Veen Fivel Stadsweg
    • Emder voorbijvaart
    • Aduard water landschap
    • Woldland Winsum
    • Delf en Damsterdiep
    • Beijum
    • Groningerland Monumentenland
    • Aduarderdiep
    • Hinkemahorn
    • Apoort
    • Stadskist
    • Sicke Benninge
    • Aduard en de andere kloosters
    • Groningen in stukken
    • Duizend jaar Groningen
    • Egbert Haubois
  • Publicaties
    • 'Oersloten' in Ubbega
    • Een pikante vergissing
    • Abt Menko over de Fivel en de kerk te Wittewierum
    • Meten en rekenen. De Semslinie van 1615
    • De Marcellusvloed en de Eemsdijk
    • Het Boterdiep en de Chinese baby's
    • Lageweg en Boterdiep te Bedum
    • Twee foto's van Farmsum
    • Groningen tegen de bisschop?
    • Oosterhoogebrug
    • Drie vergeten toponiemen
    • Wacht nog even!
    • Vriendschap en eendracht
    • Graven bij Stootshorn
    • Een inspirerende vergissing
    • Vrij ende freesch
    • Reductie
    • Een bewogen ambtenaar
    • Duivenpost
    • Johan Julsings geheime dagboek
    • Groningen een stad apart
    • Voor God en mijn koning
    • Een kronkelend verhaal
  • Podium
    • De wallen van Johan van Metelen
    • Buiten het Papenpoortje
    • Rondom de Sledemennerstraat
  • Home
  • Groningen en het Drentse Water
    • Inleiding
    • Aduard tegen Drenterwolde
    • Nieuwe Gat
    • Schilligeham Redwolde Paddepoel
    • Aduard-Drentse A
    • Arbere en Aduarderdiep
    • Hunze omgeleid
    • Alle kanten op
    • Kleisloot Selwerderdiep Boterdiep
    • Aduard-Grijpskerk 1
    • Aduard-Grijpskerk 2
  • Landschap lezen
    • Middeleeuwse ontginningen
    • Het Centrale Woldland I
    • Het Centrale Woldland II
    • Delf en Damsterdiep
    • Hinkemahorn en Stadsweg
    • Drenterwolde
    • Zuidlaardermeer
  • Zwerven door Fivelgo
    • Ten geleide, inhoudsoverzicht en literatuurlijst
    • 'Omteda Tjada' bestaat niet
    • Eemsdijk en Marcellusvloed
    • Hoogtesprongen
    • Maarvliet
    • De inpoldering van de Fivelboezem
    • Het einde van het Oosterniezijlvest
  • Mengelwerk
    • Waar lag de echte Kempkensberg?
    • Tweestromenland
    • Een nieuwe oude plattegrond
    • Langs de Drentsche Aa
    • Aantekeningen Onderdendam
    • Van Hunze tot Reitdiep
    • Rietema's zorg
    • Hoezo opstand?
    • Veertienjarige Oorlog
    • Meten en rekenen
    • Een rondje Zuidlaardermeer
    • Veen Fivel Stadsweg
    • Emder voorbijvaart
    • Aduard water landschap
    • Woldland Winsum
    • Delf en Damsterdiep
    • Beijum
    • Groningerland Monumentenland
    • Aduarderdiep
    • Hinkemahorn
    • Apoort
    • Stadskist
    • Sicke Benninge
    • Aduard en de andere kloosters
    • Groningen in stukken
    • Duizend jaar Groningen
    • Egbert Haubois
  • Publicaties
    • 'Oersloten' in Ubbega
    • Een pikante vergissing
    • Abt Menko over de Fivel en de kerk te Wittewierum
    • Meten en rekenen. De Semslinie van 1615
    • De Marcellusvloed en de Eemsdijk
    • Het Boterdiep en de Chinese baby's
    • Lageweg en Boterdiep te Bedum
    • Twee foto's van Farmsum
    • Groningen tegen de bisschop?
    • Oosterhoogebrug
    • Drie vergeten toponiemen
    • Wacht nog even!
    • Vriendschap en eendracht
    • Graven bij Stootshorn
    • Een inspirerende vergissing
    • Vrij ende freesch
    • Reductie
    • Een bewogen ambtenaar
    • Duivenpost
    • Johan Julsings geheime dagboek
    • Groningen een stad apart
    • Voor God en mijn koning
    • Een kronkelend verhaal
  • Podium
    • De wallen van Johan van Metelen
    • Buiten het Papenpoortje
    • Rondom de Sledemennerstraat

Groningen en het Drentse water
Verkenningen in de landschaps- en waterstaatsgeschiedenis
van Centraal-Groningen


 
 1       Inleiding
Waterstaatsgeschiedenis in Groningerland en de fysisch-geografische achtergrond


Kort overzicht van de inhoud


Foto
Foto
Foto




1.1       Waterstaatsgeschiedenis in Groningen
1.2      Reliëf
1.3      Enkele algemene opmerkingen



 
 
1.1       Waterstaatsgeschiedenis in Groningen


‘Van alle gewesten, waaruit Nederland bestaat, is er geen, waar de studie van den bodem te allen tijde hooger in eere is gehouden dan in het gewest Groningen’. Dit schreef prof. J. van Baren in het levensbericht over Simon Petrus Rietema in de Groningsche Volksalmanak van 1926.
In vroeger tijden waren het vooral juristen, artsen en boeren die zich interesseerden voor de geschiedenis van het landschap en daarnaar onderzoek deden. Ze produceerden tal van studies die deels verouderd zijn vaak blijk geven van een opmerkelijk inzicht in de samenhang tussen de factoren die in de ontwikkeling van de landschap meespelen.
Een aantal van deze onderzoekers passeert de revue. Tot de oudere garde behoren de artsen R. Westerhoff, G.Acker Stratingh en S.P. Rietema, de boeren P.M. Bos, D. Kloppenburg en B.W. Siemens, commissaris van de koningin C.C. Geertsema, het hoofd van de provinciale waterstaat J. Kooper en de leden van de archivarissen-dynastie Feith. Ook jonger onderzoek, zoals de inventarisatie van culturele en landschapswaarden door de provinciale planologische dienst krijgt aandacht.
Dat het water in al deze studies een hoofdrol speelt zal niemand verbazen: Groningerland ligt tussen het water van de zee en het water dat van de hoge gronden in het zuiden noordwaarts stroomt.

 
 
1.2        Reliëf

Het reliëf is geen statisch gegeven: de bodemhoogten zijn aan veranderingen onderhevig. In de voormalige veengebieden is de bodem gedaald, aan de zeekant heeft opslibbing plaatsgevonden. De gaswinning veroorzaakt niet alleen aardbevingen, maar ook een aanzienlijke daling van de bodem in een gebied dat ooit juist hoog is opgeslibd.
De hoogtekaart laat zien dat het Drents plateau naar het noordwesten afhelt en groeven vertoont. Deze zijn veroorzaakt door het zich terugtrekkende landijs. De stad Groningen ligt op de meest noordelijke opduiking van de Hondsrug ligt. Ter weerszijden daarvan bevinden zich uitgestrekte laagten waar eerder een dik veenpakket heeft gelegen. Een opvallend kenmerk ik de hoge opslibbing aan de noordelijke rand van het Hogeland en in de jongere Dollardpolders.
Door de ontsluiting en exploitatie van de veengronden daalde de bodem en ontstond wateroverlast. De bewoners en gebruikers waren genoodzaakt om in te grijpen: ze groeven kanalen, legden dijken en bouwden zijlen (sluizen). Daarmee creëerden ze een nieuwe situatie waarin de natuur van haar kant nieuwe eisen stelde die om nieuwe ingrepen vroegen. En nog altijd gaat de dialoog tussen mens en natuur voort.
 
 
1.3      Enkele algemene opmerkingen

Water heeft twee gezichten: het is onontbeerlijk voor het leven, maar het kan ook dodelijk zijn. In droge tijden en ten behoeve van de scheepvaart kan het noodzakelijk zijn om ‘bovenwater’ vast te houden, maar overstromingen kunnen levens kosten van mens en dier en het zoute water van de zee en het zure water uit de venen kan de bodem voor lange tijd bederven.
Ingrepen die gunstig zijn voor de een, kunnen nadelig uitpakken voor de ander. Het simpele principe ‘Wien ’t water deert, die ’t water keert’ leidt er maar al te gemakkelijk toe dat men zijn eigen probleem oplost ten koste van de buren.
Het is overal lastig om overtollig water kwijt te raken. Maar in Groningerland spelen nog enkele andere factoren mee, die de zaak nog moeilijker maken: het ongunstige reliëf en de veranderingen daarin, de nabijheid van de zee en het ontbreken van een gemeenschappelijke of overkoepelende staatkundige structuur. De als laatste genoemde factor speelt nu geen rol meer, maar in het verleden bemoeilijkte hij een gecoördineerde en grootschalige aanpak van de problemen.

Omvang van het PDF-bestand: 8 MB

Download het PDF-bestand
Proudly powered by Weebly