Jan van den Broek
  • Home
  • Groningen en het Drentse Water
    • Inleiding
    • Aduard tegen Drenterwolde
    • Nieuwe Gat
    • Schilligeham Redwolde Paddepoel
    • Aduard-Drentse A
    • Arbere en Aduarderdiep
    • Hunze omgeleid
    • Alle kanten op
    • Kleisloot Selwerderdiep Boterdiep
    • Aduard-Grijpskerk 1
    • Aduard-Grijpskerk 2
  • Landschap lezen
    • Middeleeuwse ontginningen
    • Het Centrale Woldland I
    • Het Centrale Woldland II
    • Delf en Damsterdiep
    • Hinkemahorn en Stadsweg
    • Drenterwolde
    • Zuidlaardermeer
  • Zwerven door Fivelgo
    • Ten geleide, inhoudsoverzicht en literatuurlijst
    • Omteda Tjada bestaat niet
    • Eemsdijk en Marcellusvloed
    • Hoogtesprongen
    • Maarvliet
    • De inpoldering van de Fivelboezem
    • Het einde van het Oosterniezijlvest
  • Mengelwerk
    • Langs de Drentsche Aa
    • Van Hunze tot Reitdiep
    • Hoezo opstand?
    • Tweestromenland
    • Veertienjarige Oorlog
    • Meten en rekenen
    • Een rondje Zuidlaardermeer
    • Veen Fivel Stadsweg
    • Emder voorbijvaart
    • Aduard water landschap
    • Woldland Winsum
    • Delf en Damsterdiep
    • Beijum
    • Groningerland Monumentenland
    • Aduarderdiep
    • Hinkemahorn
    • Apoort
    • Stadskist
    • Sicke Benninghe
    • Aduard en de andere kloosters
    • Groningen in stukken
    • Duizend jaar Groningen
    • Egbert Haubois
  • Publicaties
    • 'Oersloten' in Ubbega
    • Een pikante vergissing
    • Abt Menko over de Fivel en de kerk te Wittewierum
    • Meten en rekenen. De Semslinie van 1615
    • De Marcellusvloed en de Eemsdijk
    • Het Boterdiep en de Chinese baby's
    • Lageweg en Boterdiep te Bedum
    • Twee foto's van Farmsum
    • Groningen tegen de bisschop?
    • Oosterhoogebrug
    • Drie vergeten toponiemen
    • Wacht nog even!
    • Vriendschap en eendracht
    • Graven bij Stootshorn
    • Een inspirerende vergissing
    • Vrij ende freesch
    • Reductie
    • Een bewogen ambtenaar
    • Duivenpost
    • Johan Julsings geheime dagboek
    • Groningen een stad apart
    • Voor God en mijn koning
    • Een kronkelend verhaal
  • Podium
    • Buiten het Papenpoortje
    • De wallen van Johan van Metelen
    • Rondom de Sledemennerstraat
  • Home
  • Groningen en het Drentse Water
    • Inleiding
    • Aduard tegen Drenterwolde
    • Nieuwe Gat
    • Schilligeham Redwolde Paddepoel
    • Aduard-Drentse A
    • Arbere en Aduarderdiep
    • Hunze omgeleid
    • Alle kanten op
    • Kleisloot Selwerderdiep Boterdiep
    • Aduard-Grijpskerk 1
    • Aduard-Grijpskerk 2
  • Landschap lezen
    • Middeleeuwse ontginningen
    • Het Centrale Woldland I
    • Het Centrale Woldland II
    • Delf en Damsterdiep
    • Hinkemahorn en Stadsweg
    • Drenterwolde
    • Zuidlaardermeer
  • Zwerven door Fivelgo
    • Ten geleide, inhoudsoverzicht en literatuurlijst
    • Omteda Tjada bestaat niet
    • Eemsdijk en Marcellusvloed
    • Hoogtesprongen
    • Maarvliet
    • De inpoldering van de Fivelboezem
    • Het einde van het Oosterniezijlvest
  • Mengelwerk
    • Langs de Drentsche Aa
    • Van Hunze tot Reitdiep
    • Hoezo opstand?
    • Tweestromenland
    • Veertienjarige Oorlog
    • Meten en rekenen
    • Een rondje Zuidlaardermeer
    • Veen Fivel Stadsweg
    • Emder voorbijvaart
    • Aduard water landschap
    • Woldland Winsum
    • Delf en Damsterdiep
    • Beijum
    • Groningerland Monumentenland
    • Aduarderdiep
    • Hinkemahorn
    • Apoort
    • Stadskist
    • Sicke Benninghe
    • Aduard en de andere kloosters
    • Groningen in stukken
    • Duizend jaar Groningen
    • Egbert Haubois
  • Publicaties
    • 'Oersloten' in Ubbega
    • Een pikante vergissing
    • Abt Menko over de Fivel en de kerk te Wittewierum
    • Meten en rekenen. De Semslinie van 1615
    • De Marcellusvloed en de Eemsdijk
    • Het Boterdiep en de Chinese baby's
    • Lageweg en Boterdiep te Bedum
    • Twee foto's van Farmsum
    • Groningen tegen de bisschop?
    • Oosterhoogebrug
    • Drie vergeten toponiemen
    • Wacht nog even!
    • Vriendschap en eendracht
    • Graven bij Stootshorn
    • Een inspirerende vergissing
    • Vrij ende freesch
    • Reductie
    • Een bewogen ambtenaar
    • Duivenpost
    • Johan Julsings geheime dagboek
    • Groningen een stad apart
    • Voor God en mijn koning
    • Een kronkelend verhaal
  • Podium
    • Buiten het Papenpoortje
    • De wallen van Johan van Metelen
    • Rondom de Sledemennerstraat

Mengelwerk


Aduard, het water en het landschap

[2016]

Kort overzicht van de inhoud

Foto
Foto

1       Inleiding
2      De bronnen en het onderzoek
3      Inpolderingen, dammen en zijlen
4      Turf
5      Problemen en de oplossing daarvan
6      Het Aduarderzijlvest


1     Inleiding

De hoogtekaart maakt de specifieke problematiek van Groningerland duidelijk: in Drenthe loopt het water vanzelf weg, maar het Drentse water moet in Groningen door laagland heen om naar zee te stromen. Ook dat laagland – dat aanvankelijk niet zo laag was, maar aan voortdurende daling onderhevig was – moest zijn water kwijt. Bovendien had je ook in Groningerland hogere en lagere gronden die voor hun afwatering op dezelfde natuurlijke waterlopen waren aangewezen.


2     De bronnen en het onderzoek

Voor de reconstructie van de ontwikkeling van het landschap wordt gebruik gemaakt van oude teksten, waarvan vele alleen in afschrift zijn overgeleverd, oude kaarten, kadasterkaarten waarop de oude kavelstructuren te zien zijn, hoogte- en bodemgegevens en de resultaten van archeologisch onderzoek.


3     Inpolderingen, dammen en zijlen

Al vóór de komst van de monniken naar Aduard hebben mensen ingegrepen in het landschap. Toen de abdij werd gesticht bestond de Middagsterdijk al en was het Peizerdiep al afgeleid naar de ‘Kliefslootgeul’.
Een van de belangrijkste vroege ingrepen was de afdamming van deze geul bij Arbere. Verder hebben inpolderingen plaatsgevonden in de Woldgeul en bij Schilligeham, ten westen van Winsum.


4     Turf

Volgens de Abtenkroniek is de grote abdijkerk te Aduard tussen 1240 en 1263 gebouwd. Grondstof voor de benodigde bakstenen was volop aanwezig in de buurt van het klooster zelf, maar voor het stoken van de tichelovens moest brandstof van elders worden aangevoerd. De veronderstelling ligt voor de hand dat de hiervoor benodigde turf uit de omgeving van het Zuidlaardermeer kwam. Aduard had een kolonie in Wolfsbarge en bezat ook in de marke van Zuidlaren grote stukken veen (Everswolde).
De kloosterlingen van Aduard moeten ook de hand gehad hebben in de aanleg van een vaarweg tussen dit veengebied en de abdij.


5     Problemen en de oplossing daarvan

In de loop van de jaren ontstonden afwateringsproblemen als gevolg van de daling van de bodem in veengebieden en het dichtslibben van de geulen waarlangs eerder geloosd kon worden. Door het graven van tochtsloten, het leggen van zijlen en het scheiden van de afwatering van hoge en lage gronden probeerde men het overtollige water kwijt te raken. Sporen van die werken zijn nog overal in het landschap herkenbaar.
Rond 1400 werd een belangrijke stap gezet door het graven van het Aduarderdiep en het leggen van een uitwateringssluis ter plaatse van het huidige Aduarderzijl.


6     Het Aduarderzijlvest

De oudste ‘zijlbrief’ van het Aduarderzijlvest dateert uit 1382, maar de organisatie zelf is al veel ouder. Er is al een akte uit 1313, maar ook uit deze tekst blijkt dat er al eerder door de inwoners van verschillende gebieden werd samengewerkt om in de buurt van Aduard te kunnen uitwateren.
De abdij van Aduard speelde niet alleen in het Aduarderzijlvest een hoofdrol, ze deed dat ook – door de hofmeester van Rodeschool – in het Winsumer en Schaphalsterzijlvest.

Omvang van het PDF-bestand: 13 MB
Download het PDF-bestand
Proudly powered by Weebly